XX wiek na Zalolziu spotkania / dyskuzyja / promocja KSIĄŻKI ZAOLZIE. Polsko-Czeski spór o ŚLĄSK CIESZYŃSKI 1918–2008
Rozpoczęty trzy lata temu przez Ośrodek KARTA projekt „XX wiek na Zaolziu" - poświęcony jest trudnej historii polsko-czeskich relacji na Śląsku Cieszyńskim. Głównym celem projektu , którego partnerami są Kongres Polaków w RC, Fundacja Ośrodek "Karta" oraz Książnica Cieszyńska jest zbliżenie Czechów i Polaków poprzez dialog o wspólnej przeszłości i dzisiejszym współistnieniu obu narodowości na Zaolziu. Montaże tekstowo-zdjęciowe w „Karcie" oraz książka w języku polskim i czeskim, a także spotkania i wystawa portretów współczesnych mieszkańców Zaolzia - utrwalają spojrzenie oparte na wiedzy, a nie na stereotypach i resentymentach. Przyczyniają się do popularyzacji i przedstawienia historii Zaolzia z perspektywy wielokulturowego charakteru tego terenu.
Kluczowym efektem dotychczasowej pracy jest publikacja polsko- i czeskojęzyczna Zaolzie. Polsko-czeski spór o Śląsk Cieszyński 1918-2008, której tematem są relacje polsko-czeskie w XX wieku.Premiera książki odbędzie się w trakcie trzech spotkań na Śląsku Cieszyńskim: 26 listopada w Konsulacie Polskim w Ostrawie (ul. Blahoslavova 4, godzina 18.00), 27 listopada w siedzibie Kongresu Polaków w Czeskim Cieszynie (ul. Komeńskiego 4, godzina 17.00) i 28 listopada w Książnicy Cieszyńskiej w Cieszynie (ul. Mennicza 46, Sala Konferencyjna, godzina 17.00).
Książka Zaolzie. Polsko-czeski spór o Śląsk Cieszyński 1918-2008 zawiera zebrane dotychczas materiały: publikację z 53 numeru kwartalnika historycznego „Karta" - relacje Evžena Cedivody i Łady Krumniklowej, mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, i materiał zamieszczony w „Karcie" 55 - montaż relacji i zdjęć z lat 1918-20, kiedy to konflikt polsko-czeski doprowadził do podziału Śląska Cieszyńskiego, w ramach którego Czechosłowacja otrzymała obszar zamieszkiwany przez liczną ludność polską. Dopełnieniem książki jest materiał z wystawy Tożsamość. Zaolzie autorstwa Moniki Bereżeckiej i Moniki Redzisz (Zorka Project). Przedstawia on różne pokolenia i narodowości mieszkańców Zaolzia.
Książka jest pierwszym podsumowaniem projektu. W następnym kroku chcemy opisać całe ubiegłe stulecie na Śląsku Cieszyńskim. Spośród kilkudziesięciu relacji nagranych przez koordynatora projektu Grzegorza Gąsiora, wybraliśmy dwa losy niejako wprowadzające - Czecha i Polki. To pierwsi przewodnicy, dzięki którym nawet nowicjusze „poczują" Zaolzie. To rodzaj introdukcji, bez której następujący potem szczegółowy opis głównych XX-wiecznych okresów mógłby nie być zrozumiały.
Oba następujące dalej montaże świadectw są wynikiem ogromnej kwerendy źródłowej, przeprowadzonej w archiwach polskich i czeskich, w całej literaturze przedmiotu. Wielkiej pomocy udzielili nam badacze tematu z obu stron granicy, przekonani, że chodzi o zapis obiektywny, niepodporządkowany żadnej tendencji narodowej czy światopoglądowej. Będziemy wdzięczni za dalszą taką współpracę.
Na koniec - współczesne relacje mieszkańców Zaolzia i ich zdjęcia, wykonane przez Monikę Bereżecką i Monikę Redzisz. To aktualne memento. Te „nieuczesane", szczere, nierzadko niesprawiedliwe czy nieobiektywne głosy pokazują skuteczność zapiekłych stereotypów i uprzedzeń; uświadamiają, jak głęboka jest ciągle ta rana. (Zbigniew Gluza, ze Wstępu do książki).