Koncepcja projektu „Zaolzie teraz” rodziła się stopniowo, w ciągu kilku lat, niejako na marginesie prac nad realizacją wspólnych przedsięwzięć Książnicy Cieszyńskiej i Kongresu Polaków w Republice Czeskiej w dziedzinie historii. U jej podstaw stała konstatacja, iż badaniom na temat wspólnej przeszłości podzielonego granicą regionu towarzyszyć powinny także działania na rzecz upowszechnienia wiedzy na temat żywej części jego dziedzictwa historycznego, czyli polskiej społeczności, która pozostała po czeskiej stronie granicy w wyniku podziału Śląska Cieszyńskiego w 1920 r. Partnerzy projektu byli bowiem zgodni w ocenie, że granica państwowa od blisko stu lat rozdzielająca historyczny obszar Śląska Cieszyńskiego nie tylko mocno nadwątliła więzi łączące Polaków z obu stron Olzy, ale także poważnie zredukowała ich wzajemną wiedzę o swoich losach. Długie dekady, w trakcie których cieszyńscy Polacy funkcjonowali w ramach dwóch odrębnych państw, sprawiły, iż niemal całkowitemu zerwaniu uległy spajające ich niegdyś powiązania rodzinne i towarzyskie. Słabe pozostają także kontakty pomiędzy organizacjami i stowarzyszeniami działającymi na Zaolziu i w polskiej części Śląska Cieszyńskiego. Zjawiska te, mające swoje źródło w przeszłości, dalszemu pogłębieniu uległy już w ostatnich latach. Nawet intensyfikacja współpracy transgranicznej pomiędzy RP i CR, również na Śląsku Cieszyńskim owocująca wieloma wspólnymi inicjatywami, nie odwróciła tej tendencji. Stało się tak dlatego, iż członkowie polskiej społeczności na Zaolziu, jakkolwiek bywają beneficjentami współpracy transgranicznej, niezwykle rzadko stają się jej podmiotem, a do zupełnie unikalnych należą projekty zorientowane na promocję problematyki mniejszościowej. Wśród wielu cyklicznych imprez realizowanych na polskim obszarze Śląska Cieszyńskiego we współpracy z partnerami z RC nie ma ani jednej, która miałaby na celu prezentację mniejszości polskiej na Zaolziu, jej dorobku i problemów. W konsekwencji owych zjawisk sprawy zaolziańskie znikają z pola widzenia mieszkańców polskiej części Śląska Cieszyńskiego, zwłaszcza zaś ich młodszych generacji. Z kolei zaolziańscy Polacy, natykający się na obojętność rodaków po polskiej stronie Olzy, wsparcia i partnerów do współpracy skłonni są poszukiwać raczej w głębi Polski, poza granicami Śląska Cieszyńskiego, którego polska część, choć geograficznie i historycznie najbliższa, staje się dla nich coraz bardziej obca. Zjawiska te, skutkując zanikiem poczucia regionalnej i historycznej wspólnoty oraz nieufnością i stereotypami we wzajemnym postrzeganiu się Polaków z Zaolzia i mieszkańców polskiej części Śląska Cieszyńskiego, w swojej konsekwencji przyczyniają się też do przyspieszenia procesu zanikania polskiej tożsamości narodowej na Zaolziu i utrudniają integrację regionalną.

Celem projektu jest poprawa warunków rozwoju mniejszości polskiej w czeskiej części Euroregionu Śląsk Cieszyński oraz wzmocnienie roli, jaką odgrywa ona we współpracy transgranicznej, poprzez stworzenie płaszczyzny kontaktów pomiędzy Polakami z obydwu stron granicy oraz instrumentów upowszechnienia wiedzy o życiu, dorobku i aktualnych problemach polskiej społeczności na Zaolziu, co w perspektywie owocować powinno również inicjatywami zmierzającymi do wzrostu integracji regionalnej. Równocześnie, poprzez upowszechnienie rezultatów projektu wśród czeskiej większości i przy udziale jej liderów, prezentację potencjału grupy mniejszościowej i warunków funkcjonowania, ukazywanych – co istotne – w kontekście doświadczeń innych europejskich regionów zamieszkiwanych przez mniejszości narodowe, projekt przyczynić się powinien do zmiany sposobu widzenia mniejszości przez grupę większościową, która obecność Polaków na Zaolziu dostrzegać powinna nie przez pryzmat zagrożenia, ale bogactwa regionu.

Podstawowym instrumentem realizacji celów projektu jest cykl dziesięciu publicznych spotkań mieszkańców polskiej części Euroregionu z wybitnymi przedstawicielami społeczności polskiej na Zaolziu. Spotkania organizowane są w Książnicy Cieszyńskiej, w każdy trzeci piątek miesiąca, poczynając od grudnia 2011 r. By zapewnić im atrakcyjną oprawę, rozmowy z zaproszonymi gośćmi prowadzone są w konwencji „talk-show” przez znanych dziennikarzy z obu stron Olzy i ilustrowane multimedialnymi prezentacjami. Przebieg każdego spotkania rejestrowany jest w postaci nagrań video, które – wraz z ww. prezentacjami – udostępniane są następnie w witrynie internetowej projektu. Zwieńczeniem cyklu spotkań stanie się wystawa prezentująca aktualny obraz polskiej mniejszości na Zaolziu, jej dorobek, potencjał organizacyjny i wybitne indywidualności. Towarzyszyć jej będzie wielkoformatowa publikacja (składanka), na której awersie znajdzie się mapa Zaolzia, a na rewersie informator o jej dorobku i formach aktywności. Za realizację powyższych zadań odpowiada Książnica Cieszyńska. Na Kongresie Polaków spoczywa z kolei odpowiedzialność za zorganizowanie czterech workshopów (folklorystycznego, dziennikarskiego, teatralno-filmowego oraz fotograficznego), w trakcie których zaolziańskie środowiska twórcze, głównie młodzieżowe, we współpracy z liderami analogicznych środowisk z polskiej strony granicy zdobywać będą fachową wiedzę, a zarazem rozpoznawać możliwości nawiązania trwałej współpracy. Zadaniem Kongresu będzie także zorganizowanie międzynarodowej konferencji na temat roli mniejszości narodowych w wymianie transgranicznej, w świetle praw przysługującym im w Unii Europejskiej. O ile zatem partner z polskiej strony granicy odpowiedzialny jest przede wszystkim za upowszechnianie wiedzy na temat zaolziańskich Polaków wśród możliwie szerokiego kręgu mieszkańców polskiej części Euroregionu (spotkania, wystawa, informator), działania partnera zaolziańskiego zorientowane są – z jednej strony – na praktyczne unaocznienie liderom wybranych środowisk z polskiej części regionu możliwości współpracy z mniejszością polską na Zaolziu (warsztaty), a z drugiej – na przedstawienie społeczności większościowej w czeskiej części Euroregionu korzyści wynikających z udziału mniejszości w wymianie transgranicznej (konferencja).